Τα Μαθήματα της Ιστορίας για το Κονκλάβιο

Στην ιστορία του Καθολικισμού, οι εκλογές Πάπα έχουν πολύπλοκες και συχνά δράματικές πτυχές. Ένα από τα πιο ακραία επεισόδια συνέβη το 1605, όταν ο Παύλος Ε’ υπέστη ξυλοδαρμό. Ταυτόχρονα, εντελώς διαφορετικές στιγμές «αναβιώνουν» από τα διεθνή μέσα ενημέρωσης, όπως το Κονκλάβιο του 13ου αιώνα, το οποίο κλείδωσε τους καρδινάλιους για 1.006 ημέρες προσμένοντας την εκλογή νέου Πάπα. Όλα αυτά θα κριθούν την 7η Μαΐου, όταν οι 133 καρδινάλιοι με δικαίωμα ψήφου θα απομονωθούν για να εκλέξουν τον διάδοχο του Πάπα Φραγκίσκου.

Ο όρος «Κονκλάβιο» προέρχεται από την λατινική φράση «cum clave», δηλαδή «με κλειδί». Αυτό παραπέμπει σε ιστορικές στιγμές, όπως αυτή του 1268, όταν οι καρδινάλιοι ήταν αποκλεισμένοι από ένα πλήθος και κλείδωσαν πίσω από πόρτες, με μοναδικές τροφές τους τα ψωμί και το νερό, επί δύο χρόνια και 9 μήνες χωρίς απόφαση για νέο Πάπα. Ο Πάπας Γρηγόριος Ι΄ εκλέχθηκε τελικά, αποτελώντας το πρώτο παράδειγμα παπικής εκλογής μέσω «συμβιβασμού» ύστερα από διαμάχες μεταξύ υποστηρικτών του παπισμού και εκείνων της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Η Ιστορία του Κονκλάβιου

Ο Γρηγόριος Ι΄, προκειμένου να επιταχύνει τη διαδικασία εκλογής, θεσπίστηκε το 1274 ότι οι καρδινάλιοι θα είχαν δικαίωμα μόνο σε ένα γεύμα την ημέρα αν το κονκλάβιο διαρκούσε περισσότερο από τρεις ημέρες, και μόνο «ψωμί, νερό και κρασί» αν διαρκούσε περισσότερες από οκτώ ημέρες. Σήμερα, αυτός ο περιορισμός δεν ισχύει πια.

Πριν το 1274, υπήρχαν حالات όπου ο Πάπας εκλέγονταν την ίδια ημέρα με τον θάνατο του προκατόχου. Μετά την αλλαγή των κανόνων, οι καρδινάλιοι έπρεπε να περιμένουν τουλάχιστον 10 ημέρες πριν από την πρώτη ψηφοφορία, μετέπειτα ο χρόνος παρατάθηκε σε 15 ημέρες, για να διασφαλιστεί ότι όλοι θα μπορούσαν να συγκεντρωθούν. Ανάμεσα στις πιο γρήγορες εκλογές ήταν του Πάπα Ιούλιου Β΄ το 1503, που εξελέγη σε λίγες ώρες.

Καθολικές Παραδόσεις: Το Πρώτο Κονκλάβιο στην Καπέλα Σιξτίνα

Το πρώτο κονκλάβιο στην ιστορία που διεξήχθη κάτω από τις περίφημες τοιχογραφίες του Μιχαήλ Άγγελου στο Καπέλα Σιξτίνα έγινε το 1492. Από τότε, η Καπέλα έχει αποτελέσει τον κύριο χώρο διεξαγωγής παπικών εκλογών.

Η πλειονότητα των κονκλάβιων έλαβαν χώρα στη Ρώμη, με 15 εκ των οποίων πραγματοποιήθηκαν έξω από τα τείχη του Βατικανού, σε τοποθεσίες όπως το Βιτέρμπο και η Κωνστάντζα. Εντυπωσιακό είναι ότι τέσσερα κονκλάβια πραγματοποιήθηκαν στο Παρεκκλήσι του Παύλου στο Κυρινάλιο Παλάτι, με πλήθος άλλων να γίνονται στους ιστορικούς χώρους της Ρώμης.

Η Πολιτική Διάσταση των Ενοτήτων

Κατά την διάρκεια του Δυτικού Σχίσματος, από το 1378 έως το 1417, υπήρξαν αντίπαλοι διεκδικητές του τίτλου του Πάπα, οι λεγόμενοι αντιπάπες, όπως οι Κλήμης Ζ΄ και Βενέδικτος ΙΓ΄. Αυτή η περίοδος διχασμού διήρκεσε σχεδόν 40 χρόνια, έως ότου οι εκλογές ανάδειξαν τον Μαρτίνο Ε’ το 1417.

Προκλήσεις και Υγιεινή στο Κονκλάβιο

Η περιορισμένη φύση του κονκλαβίου είχε ως αποτέλεσμα προκλήσεις στην υγεία των καρδιναλίων. Από το 1996, που κατασκευάστηκε ο ξενώνας Domus Santa Marta, οι εκλέκτορες σταμάτησαν να διαμένουν σε ράντζα που συνέδεαν την Καπέλα με ασθένειες λόγω κακής υγιεινής και τις ζεστές θερμοκρασίες των καλοκαιρινών μηνών. Οι καρδινάλιοι συχνά ανησυχούσαν για επιδημίες που μπορούσαν να συμβούν και μάλιστα κάποιοι από αυτούς αρρώστησαν ή και πέθαναν λόγω αυτών των συνθηκών.

Η Μυστικότητα και οι Κανονισμοί του Κονκλάβιου

Αρχικά, οι παπικές εκλογές δεν ήταν τόσο μυστικές, αλλά οι ανησυχίες για πολιτικές παρεμβάσεις οδήγησαν τον Γρηγόριο Ι΄ να απαιτήσει απομόνωση των καρδινάλιων «cum clave» (με κλειδί). Οι κανόνες για το κονκλάβιο έχουν τροποποιηθεί πολλές φορές στο πέρασμα των χρόνων, με σκοπό να εξασφαλιστεί ότι οι καρδινάλιοι θα μπορούσαν να εργάζονται απερίσπαστοι και καθοδηγούμενοι από το θεϊκό θέλημα χωρίς εξωτερικές επιδράσεις.

Η Αφασία των Πάπων: Ο νεότερος και ο γηραιότερος

Ο Πάπας Ιωάννης ΙΒ΄ εκλέχθηκε σε ηλικία μόλις 18 ετών το 955, ενώ οι ηλικιωμένοι Πάπες Κελεστίνος Γ΄ και Κελεστίνος Ε΄ εκλέχθηκαν σχεδόν 85 ετών ο καθένας. Σημαντικό είναι, επίσης, ότι ο Βενέδικτος ΙΣΤ΄ ήταν 78 ετών όταν ανέλαβε τον θρόνο το 2005.

Η Εξαίρεση στον Κανόνα της Καρδιναλιοποίησης

Η τελευταία φορά που εκλέχθηκε Πάπας χωρίς να είναι καρδινάλιος ήταν το 1378, με τον Ουρβανό ΣΤ΄, ο οποίος ήταν μοναχός και αρχιεπίσκοπος του Μπάρι. Αν και οι Ιταλοί κατέχουν την πλειοψηφία στον παπισμό, οι πρόσφατοι Πάπες, όπως ο Ιωάννης Παύλος Β΄ από την Πολωνία και ο Φραγκίσκος από την Αργεντινή, αποδεικνύουν ότι η Καθολική Εκκλησία ανοίγεται σε νέα παγκόσμια πρόσωπα, με την ιστορία να καταγράφει και τους μη Ιταλούς Πάπες, όπως ο Αλέξανδρος ΣΤ΄ και ο Γρηγόριος Γ΄ από τη Συρία.